De Muizenhoekstraat, een geliefde fiets- en wandelweg in deze coronatijden, verbindt Bonheiden met Muizen via het Mechels Broek tot aan het Dijlebrughuis. Het is de oudste verbindingsweg tussen deze 2 dorpen, dat kan je nog zien aan de vele verspreide hoevetjes. Kom je van Muizen, dan rij je aan een splitsing pal op een veldkapel, de kapel Onze-Lieve-Vrouw van de Muizenhoek. Ze dateert uit de 17e eeuw en heeft een barok voorgeveltje met schelpmotief in de top en voluten aan de schouders. In 1988 werd het gerestaureerd onder toezicht van architect K. Beeck. 

Heel recent, in 2017, werd de ruimte rond de kapel opnieuw ingericht door PULS architecten uit Borgerhout. Een subtiele ingreep, controversieel voor sommigen, maar vol symboliek. En daarom onze aandacht meer dan waard, vooral dan in deze meimaand. De ontwerpers wilden namelijk de symboliek van de Mariakapel vertalen naar iets relevants in onze 21e eeuw, niet louter als een stukje erfgoed, maar als een inspirerende plek voor voorbijgangers.

Vanuit Muizen zie je de witte kapel al van ver opduiken, beschermd door enkele stevige bomen en met een afgesloten voortuintje. Zijdelings 2 koorbanken met hoge rug in spierwit cortenstaal. Om de kapel van dichtbij te bekijken moet je opzij doorheen een witte trechtervormige tunnel, als een sas dat je ‘spiritueel’ voorbereidt .En dan pas treedt je binnen in de Hortus Conclusus, het Besloten Hofje.

Vooraan in het midden een rond vijvertje. Opborrelend water doet kringen ontstaan in het wateroppervlak in een oneindige herhaling, kringen die doen denken aan ongebondenheid, tijdloosheid, oneindigheid. Die kringen herhalen zich in de cirkels van het poortje dat de kapel afsluit: 7 cirkels in totaal, 3 links, 3 rechts en een grotere bovenaan. Het poortje lijkt wel het grondplan van een kerk en de cirkels de pijlers. Het getal 7 zit ook vol symboliek, met de 7e dag als de voltooiing van de schepping. En helemaal achterin een Mariabeeldje, goed verborgen en bijna onzichtbaar, maar altijd discreet aanwezig.

Een Besloten Hofje of Hortus Conclusus is een kleine omsloten tuin in abdijen en kloosters die in de Middeleeuwen geassocieerd werd met de Tuin van Eden of het paradijs, een plek voor contemplatie en introspectie. In de tuin staat dikwijls een fontein, symbool voor de oorsprong van het leven, zoals we ook terugvinden op het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck. Het Besloten Hofje verwijst ook naar de Annunciatie en is in die zin ook een metafoor voor de vruchtbaarheid. Soms wordt Maria afgebeeld met een eenhoorn, een allegorische of symbolische verwijzing naar de maagdelijkheid en de zuiverheid.

   

In de profane betekenis refereert het Besloten Hofje naar de tuin der liefde en de zinnelijke romantiek.

Hoe mooi is dat niet?

Zie bv. het Besloten Hofje in dit miniatuur van de Roman de la Rose (ca.1490-1500), British Library - Harley MS 4425. De 'minnaar' en de 'dame luiheid’ ontmoeten elkaar aan de deur van de 'tuin der liefde'; zij zal hem binnenlaten.

   

In verschillende steden waaronder Mechelen kent men ook het Besloten Hofje als retabelkast waarbij een omsloten tuin in miniatuur nagemaakt wordt voor en door devote vrouwen.

Terwijl je kijkt naar één van de Besloten Hofjes uit de verzameling van het Hof Van Busleyden in Mechelen, kan je luisteren naar Dirk De Wachter die vertelt over zijn wonderbaarlijke ontmoeting met een eenhoorn.

We vroegen aan Ignace Bossuyt voor wat passende muziek om deze blogpost af te sluiten, een Mariamotet, maar gezien de hedendaagse architecturale context, liefst van een hedendaags componist.

Na ruggespraak met Jeroen Vanacker, artistiek directeur van het Concertgebouw. kregen we een lijstje toegestuurd waaruit we 2 stukjes kiezen. Van harte bedankt voor de prachtige suggesties.

1. Ave Maria, van Morten Lauridsen , uitgevoerd door de University of Santo Tomas      Singers (Philippines) in 2010

2. Ave Maris Stella, van Philip Stopford, uitgevoerd door Voces8 in 2018

En, .... als je nog eens langs het kapelletje in de Muizenhoekstraat passeert, mocht je daar in een flits de eenhoorn zien verschijnen, laat het ons dan zeker weten.