De Dodenherdenking en Bevrijdingsdag van 4 en 5 mei zijn blijven hangen. De woorden van Koning Willem-Alexander, uitgesproken op een verlaten Dam, zinderen nog na.

"Niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet normaal maken wat niet normaal is."

Indien je ze nog niet hoorde, luister dan beslist naar zijn toespraak.

Een opmerkelijke toespraak. Ook al omdat hij het aandurft om zich  kritisch uit te laten over het stilzwijgen van koningin Wilhelmina bij de vervolgingen en vernietiging van de Joden én de slachtoffers van de Japanse bezetting van toenmalig Nederlands-Indië.

Dat het een historische toespraak was, vond ook historicus Prof. Herman Van Goethem die eergisteren in ‘De Afspraak’ te gast was en sprak over het belang van herdenkingen. ‘Er is nood in België aan een nationale herdenking van de 2e wereldoorlog, het gaat niet alleen over een oorlog, maar het gaat ook over de democratie, onze vrijheden en onze manier van leven.’ Hij stelt voor om 8 mei, de dag van de capitulatie van Duitsland in 1945, als momentum te gebruiken.

Hier beknopt het interview of ook op de facebook-pagina van Herman Van Goethem.

                     

Misschien is de plek bij uitstek voor een verankering van onze dubbele herdenking de Kazerne Dossin, met zijn 2 aparte delen:

• het Memoriaal, gehuisvest in de oude kazerne van waaruit de deportaties plaatsvonden -een ‘lieu de mémoire’ zoals Herman Van Goethem het definieerde toen hij conservator was-,

• en het Museum, gehuisvest in een nieuwbouw vol symboliek      ontworpen door de architect bOb Van Reeth, een museum over de holocaust, maar ook over de vrijheid en de mensenrechten.

Zoals in Nederland gebeurde met '75 verhalen' (zie onze post van gisteren) verzamelt ook Kazerne Dossin verhalen en getuigenissen.

• Bv. de Canvas serie Kinderen van de Holocaust waar 12 getuigen      vertellen over het leed dat henzelf en hun familie is aangedaan tijdens de Holocaust en over de impact op de rest van hun leven. Vanaf dinsdag 28 april op Canvas, 4 afleveringen van telkens 50 min, ook nu reeds te bekijken op canvas vrt.be

• 75 jaar transporten, een speciale webpagina van de Kazerne Dossin waar de 26 deportatietreinen en hun slachtoffers herdacht worden, met voor elk transport enkele aangrijpende verhalen.

Transport XXVI is het laatste dat uit Mechelen zal vertrekken op 31 juli 1944. Eén van de 563 weggevoerden is de joodse schilder Felix Nussbaum. Een prachtige getuigenis is neergeschreven op deze webpagina.

‘Als ik sterf, laat mijn kunst me niet volgen in vergetelheid, maar toon ze aan’.

Op initiatief van een nicht van Nussbaum heeft zijn geboortestad Osnabrück vanaf 1970 heel veel van zijn schilderwerken terug verzameld en bij elkaar gebracht in het Felix Nussbaum Haus, een iconisch museumgebouw van de joodse architect Daniel Libeskind. Een indringende getuigenis van oorlog en  wreedheden, ook via kunst en architectuur.

Maar ook de literatuur getuigt. Auteur Schaevers schreef de aangrijpende biografie, ‘Orgelman’, bekroond met de Gouden Boekenuil in 2015. Het verhaalt hoe Nussbaum als succesrijk kunstenaar in 1933 uit zijn geboortestad Osnabrück moet vluchten samen met zijn vrouw Felke Platek, eerst naar Oostende waar hij bevriend wordt met Ensor en veel van hem leert, later naar Brussel, dan verbannen wordt naar Frankrijk in 1940, ontsnapt en terug aankomt in Brussel waar hij ondergedoken leeft, maar uiteindelijk verklikt wordt en met het laatste transport afgevoerd.

Geert Mak getuigt: ‘Orgelman'  heeft me overrompeld, een ander woord weet ik er niet voor. Ik kon het op den duur niet meer loslaten, dit weefsel van honderden puzzelstukjes waaruit langzaam het drama van twee levens boven water komt. Deze indrukwekkende biografie krijgt een extra lading door het verhaal dat Nussbaums schilderijen daarnaast vertellen: over de jaren dertig, over het angstige bestaan van de tienduizenden Duitse ballingen in Frankrijk, België en Nederland, over de jacht, de onderduik, de deportaties.‘

Voor een mooi overzicht van zijn kunstwerken, klik hier. Of kijk hieronder naar een korte trailer van het Felix Nussbaum Haus in Osnabrück.

Wenn ich untergehe – lasst meine Bilder nicht sterben