Witte Donderdag. Herdenking van het Laatste Avondmaal.

Natuurlijk kennen we allemaal de iconische muurschildering van het Laatste Avondmaal door Leonardo da Vinci, een fresco uit 1499 dat in de refter hangt van het dominicanenklooster Santa Maria delle Grazie in Milaan. Het is geschilderd als een snapshot, genomen op het meest dramatische moment van die avond, namelijk als Christus zegt verraden te zullen worden door één van zijn aanwezige vrienden. Een schokgolf van verbijstering rasst door genootschap. Judas stoot het zoutvat om.... 

Dat het werk nu nog te zien is in het klooster, lijkt wel een mirakel. Gebrekkige fresco-technieken leidden immers vrij snel tot het afbladderen van de verflagen. Het werd verschillende malen gerestaureerd, overleefde beeldenstormen en oorlogsgeweld. Maar het heeft blijkbaar magische kracht en oefent een onwezenlijke invloed op de verbeeldingskracht van mensen.

Nog niet zo lang geleden dook dit fresco op als cruciaal bewijsmateriaal voor het bestaan van de geheime orde van de Priorij van Sion en van de verborgen graal in het fictieboek ‘Da Vinci Code’ van Dan Brown. Nu nog zoeken pseudowetenschappers naar allerlei verborgen boodschappen.

Hoe dan ook, Leonardo Da Vinci had een enorm succes met dit werk en liet door zijn atelier kopieën maken die hij duur kon verkopen. Eéntje belandde bij de Franse koning Lodewijk XII in 1505. Na zijn overlijden in 1545 werd het doek verkocht aan de abdij van Tongerlo waar de goed bewaarde replica nog steeds te zien is. Ongeveer een jaar geleden haalde deze replica nog de internationale pers , want er was wetenschappelijk bewijs dat op zijn minst het gezicht van Christus en dat van Johannes van de hand van de meester zelf zouden zijn (zie video onderaan). Een echte Leonardo Da Vinci in Tongerlo. Maar de bewuste professor bleek nadien toch niet helemaal bonafide en de twijfels blijven dus tot op vandaag.

Ontegensprekelijk heeft de kracht van dit werk van Da Vinci de ziel van kunstenaars van alle tijden beroerd. Zelfs Rembrandt, Rubens en Vermeer (of was het een valse kopie van Hans van Meegeren?)  hebben varianten gemaakt. Zelfs Dali waagde zich aan zijn versie van het Laatste Avondmaal dat bol staat van symbolen en cryptische verwijzingen. Of popart-icoon Andy Warhol die het thema in zijn kunst verwerkte en daarmee zijn andere zijde laat zien als diepgelovig en praktiserend man. Over deze ‘andere’ Warhol is een mooie korte reportage te zien van Joost Zwagerman in DWDD van 3 okt 2012.

Maar mijn voorkeur vandaag gaat naar naar ‘Dublin’s Last Supper’, een replica uit 2004 van de Ierse kunstenaar John Byrne. Het is reuzefoto van 9 op 2,2 meter geprint op email en als "mural" aangebracht op een pleintje in Blooms Dale, Dublin.

Byrne zocht zijn ’figuranten’ onder de lokale bevolking van Dublin, mensen van allerlei slag. Het werk werd daarmee een afspiegeling van een “veranderende samenleving en de groeiende culturele mix in Dublin”. Byrne ziet het als een uiting van “positieve politiek en [zijn] geloof in gewone mensen”. Het kunstwerk moet suggereren dat geen enkel instituut of religie een monopolie heeft op ‘goedheid’. Zo zie je een vrouw met hoofddoek een prominente plaats innemen naast een man met een keppeltje. De foto hiernaast vind ik ook zo treffend omdat het dramatische moment van het Laatste Avondmaal naadloos overloopt in een tafereel van ons dagelijks leven.  Voor meer info over dit werk, klik hier (Engels) of hier (Nederlands).